Στρατηγική της Φθοράς – Ολοκληρωτικός Πόλεμος

Γη και άνθρωποι σε ένα σώμα. Γερμανοί στρατιώτες νεκροί στη μάχη του Σομ.  Πηγή: Αυτοκρατορικό Μουσείο Πολέμου του Λονδίνου (Imperial War Museum).

Γη και άνθρωποι σε ένα σώμα. Γερμανοί στρατιώτες νεκροί στη μάχη του Σομ.
Πηγή: Αυτοκρατορικό Μουσείο Πολέμου του Λονδίνου (Imperial War Museum).

Η λήξη του πολέμου δεν ήρθε ούτε το 1914, ούτε το 1915, ούτε το 1917. Μια τεράστια άβυσσος καταβρόχθιζε τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους της ευρωπαϊκής ηπείρου χωρίς τίποτε να φαίνεται ικανό να την σταματήσει, χωρίς το πολυπόθητο αποτέλεσμα – η νίκη του ενός ή του άλλου συνασπισμού – να διακρίνεται στον ορίζοντα. Η στρατηγική είχε συρρικνωθεί στο πλέον στοιχειώδες: σε τακτά χρονικά διαστήματα επιθέσεις και αντεπιθέσεις στόχευαν στο να ματώσουν τον αντίπαλο λίγο περισσότερο απ’ ό,τι τις «φίλιες» δυνάμεις. Η διαρκής αυτή αιμορραγία θα οδηγούσε στο τελικό αποτέλεσμα. Κάτω από το βάρος των απωλειών, η μια ή η άλλη πλευρά θα αναγκαζόταν να συνθηκολογήσει. Αυτό ονομάστηκε στρατηγική της φθοράς.

Για να επιτευχθεί ο στόχος επιλέχτηκαν συγκεκριμένα πεδία μαχών εκεί όπου η κάθε πλευρά θεωρούσε ότι έχει κάποιο πλεονέκτημα. Τα πεδία αυτά μετατράπηκαν σε ατελείωτο σφαγείο στρατιωτών. Ίσως το πλέον διάσημο από αυτά είναι εκείνο του Βερντέν, όπου, στα 1916, Γάλλοι και Γερμανοί συγκρούστηκαν μέχρι τελική πτώσης. Οι πολύμηνες μάχες μετά βίας μετακινούσαν το μέτωπο λίγες εκατοντάδες μέτρα. Κόστισαν όμως περίπου ένα εκατομμύριο θύματα, από τα οποία 300.000 νεκρούς.  Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε στη μάχη του Σομ όπου οι Βρετανοί πήραν τη σκυτάλη της «φθοράς». Σε μία μόλις ημέρα, την 1η Ιουλίου 1916, έχασαν 60.000 άνδρες, τους μισούς από τους 120.000 που επιτέθηκαν στις γερμανικές γραμμές.

Νεκρός στρατιώτης. 1915. (Πηγή: Bibliotheque Nationale de France).

Βρετανοί στρατιώτες σε ερείπια στη Γαλλία, Ιούλιος 1916. Πηγή: Αυτοκρατορικό Μουσείο Πολέμου του Λονδίνου (Imperial War Museum).

Βρετανοί στρατιώτες σε ερείπια στη Γαλλία, Ιούλιος 1916. Πηγή: Αυτοκρατορικό Μουσείο Πολέμου του Λονδίνου (Imperial War Museum).

Μετά τις καταστροφικές συγκρούσεις του 1916 και το απίστευτο λουτρό αίματος  όλοι θα περίμεναν ύφεση των επιχειρήσεων και σεβασμό στις ανθρώπινες ζωές. Τίποτα τέτοιο δεν συνέβη. Το 1917 στην επίθεση αντιπερισπασμού στο Αράς, μέσα σε ελάχιστες μέρες, οι Βρετανοί έχασαν περισσότερους από 40 χιλιάδες άνδρες. Στη μάχη της Υπρ και στο Πασεντέλε η Βρετανία από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο του 1917 μέσα σ’ ένα απέραντο λασπώδες πολεμικό πεδίο έχασε από 245 έως 300 χιλιάδες άνδρες. Αντίστοιχα οι γερμανικές δυνάμεις απώλεσαν από 175 έως 202 χιλιάδες. Στο Σεμέν ντε Νταμ τον Απρίλιο του 1917 οι Γάλλοι τη δεύτερη μέρα της επίθεσής τους έχασαν 120 χιλιάδες άνδρες. Το ανθρώπινο αυτό σφαγείο δεν είχε σταματημό μέχρι που ο γαλλικός στρατός άρχισε να στασιάζει. Στις αρχές Ιουνίου του 1917 σχεδόν ο μισός γαλλικός στρατός είχε επηρεαστεί από τις ανταρσίες. Είναι ένα επεισόδιο του πολέμου που είναι ελάχιστα γνωστό.

Οι οικονομίες των εμπόλεμων δυνάμεων είχαν αφοσιωθεί ολόπλευρα στην εξυπηρέτηση των αναγκών του πολέμου με σκοπό τη σταδιακή και πλήρη τελικά φθορά των αντιπάλων. Ο Μεγάλος Πόλεμος ήταν ένας βιομηχανικός πόλεμος εξαιτίας της τεχνολογικής ανάπτυξης των πολεμικών μέσων όπως ήταν τα αεροπλάνα, τα άρματα μάχης αλλά και ο εκσυγχρονισμός των πυροβόλων. Οι επιτελείς και γενικότερα αυτοί που όριζαν τους τρόπους διεξαγωγής του πολέμου θυσίαζαν εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες με σκοπό την εξάντληση του αντιπάλου. Ήταν ένας αγώνας μέχρις εσχάτων. Ή θα καταστρεφόταν ο ένας αντίπαλος είτε ο άλλος. Φυσικά στο τέλος, το μέγεθος των απωλειών και οι κατεστραμμένες οικονομίες απέδειξαν ότι ο τίτλος του νικητή ή του ηττημένου ήταν κάτι πολύ σχετικό. Ο όρος «ολοκληρωτικός πόλεμος» αποδίδει τις ατέλειωτες θυσίες των εμπόλεμων εθνών σε ανθρώπινες ζωές αλλά και τη στροφή της βιομηχανίας και της τεχνολογίας στις νέες πολεμικές επινοήσεις. Ο στόχος της ολοκληρωτικής νίκης έφερε ουσιαστικά την ολοκληρωτική καταστροφή της Ευρώπης.

Νεκροταφείο «εκστρατείας», Μέτωπο Καμπανίας 1916. (Πηγή: https://www.telegraph.co.uk/history/world-war-one/10849528/In-pictures-Never-before-seen-photographs-from-World-War-One-frontline.html)

Νεκροταφείο «εκστρατείας», Μέτωπο Καμπανίας 1916. (Πηγή: https://www.telegraph.co.uk/history/world-war-one/10849528/In-pictures-Never-before-seen-photographs-from-World-War-One-frontline.html)