Η Κατάργηση του Γκέτο

Ο παραδοσιακός θρησκευτικός αντιεβραϊσμός της μεσαιωνικής Ευρώπης  είχε διαμορφώσει από τον 11ο αιώνα χωριστούς κόσμους για Εβραίους και χριστιανούς. Η Εκκλησία, στη βάση της μεσαιωνικής διαίρεσης της κοινωνίας των πόλεων σε «συντεχνίες», ενθάρρυνε τον εθελοντικό διαχωρισμό των πιστών των δύο θρησκειών.

Η κατεδάφιση του γκέτο της Φρανκφούρτης στα 1868. (Πηγή:Wikipedia.org/wiki/File:Frankfurt_Am_Main-Fay-BADAFAMNDN-Heft_21-Nr_245-1904-Die_Judengasse_Suedseite.jpg)

Η κατεδάφιση του γκέτο της Φρανκφούρτης στα 1868. (Πηγή:Wikipedia.org/wiki/File:Frankfurt_Am_Main-Fay-BADAFAMNDN-Heft_21-Nr_245-1904-Die_Judengasse_Suedseite.jpg)

Η σύνοδος της Βασιλείας (1431) που αποσκοπούσε στην καταπολέμηση των αιρετικών επικύρωσε τον χωρισμό Εβραίων και χριστιανών μέσα στην ίδια πόλη.  Τελικά, τον 16ο αιώνα και μέσα στην οξεία πόλωση καθολικών και προτεσταντών η παλαιά «εβραϊκή συνοικία» των ευρωπαϊκών πόλεων έγινε γκέτο με τείχη και με πύλη που έκλεινε σύμφωνα με τις αποφάσεις των αρχόντων της πόλης.

Το εβραϊκό γκέτο της Φρανκφούρτης και το μοναστήρι των Δομινικανών από τον Matthäus Merian the Elder, στο βιβλίο Benno Reifenberg, Fried Lübbecke, Richard Kirn, Franz Lerner, Bernd Lohse, Porträt einer Stadt. Frankfurt am Main. Vergangenheit und Gegenwart, Umschau Verlag, FFrankfurt am Main, 1958. (Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Ghetto#mediaviewer/File:Frankfurt-Judengasse-1628-MkII.png, ανάκτηση 8/10/2014).

Το εβραϊκό γκέτο της Φρανκφούρτης και το μοναστήρι των Δομινικανών από τον Matthäus Merian the Elder, στο βιβλίο Benno Reifenberg, Fried Lübbecke, Richard Kirn, Franz Lerner, Bernd Lohse, Porträt einer Stadt. Frankfurt am Main. Vergangenheit und Gegenwart, Umschau Verlag, FFrankfurt am Main, 1958.
(Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Ghetto#mediaviewer/File:Frankfurt-Judengasse-1628-MkII.png, ανάκτηση 8/10/2014).

Ο ιστορικός Cecil Roth περιγράφει εύστοχα και γλαφυρά τις αρνητικές συνέπειες των γκέτο στο πέρασμα των χρόνων:

“Οι συνέπειες ήταν αυτές που εύκολα φανταζόμαστε. Ο κύκλος των ανθρώπινων ενδιαφερόντων ήταν αφάνταστα περιορισμένος. Η ζωή έγινε απερίγραπτα μελαγχολική. […] Από τον καιρό που τα γκέτο είχαν συμπληρώσει δυο αιώνες ζωής, τα αποτελέσματα ήταν ορατά. Από φυσική άποψη, ο τύπος του Εβραίου είχε βλαφτεί: είχε μικρύνει το ανάστημά του, είχε αποκτήσει ένα μόνιμο καμπούριασμα, είχε γίνει φοβισμένος και άτολμος, και σε πολλές περιπτώσεις νευρωτικός. Επαγγέλματα εκφυλιστικά, που αρχικά τους είχαν επιβληθεί από την Εξουσία – όπως ο δανεισμός και το εμπόριο μεταχειρισμένων ρούχων – έγιναν δεύτερη φύση, δύσκολη να απαλλαγούν από αυτήν. Η αίσθηση του Εβραίου για αλληλεγγύη με τον ομόθρησκό του είχε εξυψωθεί υπερβολικά. […] “

Το Οδόφραγμα της οδού Σουφλό, Παρίσι, Φεβρουάριος 1848. Πίνακας του Horace Vernet . (Πηγή: https://www.memo.fr/en/article.aspx?ID=CON_PDP_005, ανάκτηση 8.10.2014)

Το Οδόφραγμα της οδού Σουφλό, Παρίσι, Φεβρουάριος 1848. Πίνακας του Horace Vernet .(Πηγή: https://www.memo.fr/en/article.aspx?ID=CON_PDP_005, ανάκτηση 8.10.2014)

Προοδευτικά, από τα τελευταία χρόνια του 18ου αιώνα, το πέρασμα από τη φεουδαλική οικονομία σε αυτήν του εμπορίου και του χρήματος είχε ενισχύσει το ρόλο ενός τμήματος των εβραϊκών πληθυσμών στην οικονομική ζωή. Τα τείχη των γκέτο άρχισαν να κλονίζονται καθώς πλέον, κάτω από τον αστερισμό του καπιταλισμού, τα παλαιά στεγανά παραχωρούσαν τη θέση τους στις ανάγκες που δημιουργούσε η μισθωτή εργασία και η αναγκαία μετακίνηση και προσαρμογή του εργατικού δυναμικού. Μετά τις φιλελεύθερες επαναστάσεις του 1848, σταδιακά τα ευρωπαϊκά γκέτο άρχισαν να καταργούνται: σύντομα όμως οι ελεύθεροι, ως προς τον τόπο πλέον της διαμονής τους Εβραίοι, διαπίστωσαν ότι στη θέση του παραδοσιακού αντισημιτισμού και της θρησκευτικής προκατάληψης, νέες, πιο «πολιτικές» προκαταλήψεις και εχθρότητες τους έκαναν και πάλι ανεπιθύμητους, ίσως περισσότερο από πριν.

Περισσότερα:

Λογοτεχνικές και κινηματογραφικές προτάσεις

Ο «Έμπορος της Βενετίας» είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ (γράφτηκε μεταξύ 1594 και 1597), αν και ανήκει στις “κωμωδίες” του Σαίξπηρ, έγινε πιο γνωστό για τις δραματικές του σκηνές, όπως η σκηνή στο δικαστήριο, αλλά και για τη σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Εβραίου Σάιλοκ, που θέτει ζητήματα αντισημιτισμού.

 

Οι Εβραίοι της Αγγλίας εκδιώχθηκαν κατά το Μεσαίωνα, το 1290, κι επέστρεψαν με την άνοδο του Όλιβερ Κρόμγουελ (1653-1658). Πολλοί μελετητές, βλέπουν αυτό το έργο του Σαίξπηρ σαν συνέχιση της αντισημιτικής παράδοσης της μεσαιωνικής Αγγλίας.

Μπορούμε να παραθέσουμε πολλούς κλασικούς της αγγλι­κής λογοτεχνίας, από τον Ντίκενς, που έδωσε τα γνωρίσματα του υπολογιστή Εβραίου στο πρόσωπο του Φέιγκιν στον Όλιβερ Τουίστ, ως τους Κίπλινγκ και Τσέστερτον, για τους οποίους ο Εβραίος ήταν ήδη μια φιγούρα με φυλετικές συνδηλώσεις, σε μία θέση ανάμεσα στον μαύρο και στον λευκό.

Φτάνοντας, ωστόσο, στο 19ο αιώνα, η αλήθεια είναι ότι ο αγγλοσαξονικός κόσμος εμποτίστηκε λιγότερο από τον αντισημιτισμό της Γαλλίας, της Γερμανίας ή της Ρωσίας της ίδιας περιόδου, χωρίς ωστόσο να μείνει εντελώς απαλλαγμέ­νος.