Η εξέγερση του Σοβέτο

Το Σοβέτο το 2009. Πηγή: https://en.wikipedia.org/?title=Soweto

Το Σοβέτο το 2009. Πηγή: https://en.wikipedia.org/?title=Soweto

Οι μαύροι κάτοικοι της Νότιας Αφρικής ήταν υποχρεωμένοι για δεκαετίες να διαβιούν στις πλέον φτωχές περιοχές ως αποτέλεσμα της πολιτικής του απαρτχάιντ. Στα μεγάλα αστικά κέντρα με την πολιτική του φυλετικού διαχωρισμού, όσοι δεν ήταν λευκοί εξαναγκάστηκαν να αποσυρθούν στις παρυφές των πόλεων. Κάτω από άθλιες συνθήκες διαβίωσης οι παραγκουπόλεις ήταν ο τόπος που ζούσαν και πέθαιναν ως παρίες οι απόβλητοι της χώρας. Ελάχιστες προοπτικές βελτίωσης υπήρχαν.

Το Σοβέτο, ακρωνύμιο για το SOuth WEstern TOwnships (Soweto), ήταν μία τέτοια περιοχή στα προάστια του Γιοχάνεσμπουργκ.

Στις 16 Ιουνίου του 1976, περίπου 15.000 μαθητές των σχολείων της περιοχής του Σοβέτο διαδήλωναν ειρηνικά ενάντια στις προθέσεις του καθεστώτος να επιβάλει υποχρεωτικά τη διδασκαλία των αφρικάανς, της διαλέκτου δηλαδή που μιλούσαν μόνο οι λευκοί επικυρίαρχοι. Η μισητή αυτή γλώσσα ενσάρκωνε για τους μαύρους όλη την καταπίεση και τους εξευτελισμούς του οποίους βίωναν κάθε ημέρα στην πατρίδα τους.

Μετά τις πρώτες επιθέσεις της αστυνομίας με ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά στη διαδήλωση, οι αστυνομικοί άνοιξαν απροκάλυπτα πυρ εναντίον των συγκεντρωμένων μαθητών. Ένα από τα πρώτα θύματα της αστυνομικής βίας ήταν ο μαθητής Έκτορ Πίτερσον (Hector Pieterson). Ήταν μόλις 13 χρόνων και η φωτογραφία με το νεκρό του σώμα στα χέρια ενός νεαρού άνδρα έκανε το γύρο του κόσμου και ανέδειξε με τον πλέον οδυνηρό τρόπο το σκληρό καθεστώς του απαρτχάιντ. Στην τραγικότητα των στιγμών θα πρέπει να συμπληρωθεί ότι το κορίτσι που θρηνεί τρέχοντας είναι η αδελφή του μικρού αγοριού.

Η φωτογραφία που έγινε παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα κατά του απαρτχάιντ τραβήχτηκε από τον Sam Nzima. https://m.ecr.co.za/post/picture-paints-thousand-words/

Η φωτογραφία που έγινε παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα κατά του απαρτχάιντ τραβήχτηκε από τον Sam Nzima. https://m.ecr.co.za/post/picture-paints-thousand-words/

Την πρώτη ημέρα των διαδηλώσεων τα θύματα σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της αστυνομίας έφθασαν τα 23. Έχοντας μετατραπεί σε μια ανθρώπινη πυριτιδαποθήκη με την οργή να ξεχειλίζει, το Σοβέτο θα μετρήσει τις επόμενες ημέρες εκατοντάδες νεκρούς ενώ ένα κύμα βίας και ανυπακοής σάρωνε όλες τις πόλεις της Νότιας Αφρικής. Τα νέα που έφταναν από τη χώρα στον έξω κόσμο θύμισαν σε πολλούς ότι σε μια γωνιά του πλανήτη άνθρωποι πέθαιναν καθημερινά για κάτι που άλλοι θεωρούσαν ως δεδομένο: τη δυνατότητα δηλαδή να σκέφτονται και να ζουν ελεύθερα.

Η σφαγή του Σάρπβιλ (Sharpville)

Άσκηση βίας δίχως οίκτο. Αστυνομικές δυνάμεις εναντίον διαδηλωτών στο Σάρπβιλ. Πηγή: https://sacivilrights.weebly.com/sharpeville-massacre.html

Άσκηση βίας δίχως οίκτο. Αστυνομικές δυνάμεις εναντίον διαδηλωτών στο Σάρπβιλ. Πηγή: https://sacivilrights.weebly.com/sharpeville-massacre.html

Η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων δεν ήταν κάτι το καινούργιο για το νοτιοαφρικανικό καθεστώς. Το σκεπτικό για την εκτεταμένη χρήση βίας εναντίον άοπλων ανθρώπων ήταν σχετικά απλό: όσο πιο σκληρά και γρήγορα αντιμετωπίζεις αυτούς που αντιδρούν στους μηχανισμούς εξουσίας, τόσο πιο πολύ αποθαρρύνεις στο μέλλον παρόμοιες πράξεις.

Το 1960 οι οργανώσεις των μαύρων αποφάσισαν να μποϊκοτάρουν το καθεστώς καλώντας τους πολίτες να παραδώσουν τις άδειες διέλευσης (passbooks) που ήταν υποχρεωμένοι να φέρουν οι μαύροι όταν περνούσαν σε περιοχές λευκών. Στις 21 Μαρτίου στο Σάρπβιλ, ένα πλήθος μεγαλύτερο των 10.000 ατόμων συγκεντρώθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα για να προχωρήσει σε αυτήν την ενέργεια. Ενώ η ένταση άρχισε να κλιμακώνεται οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν αδιάκριτα μες στο πλήθος. Τελικά 69 άνθρωποι δολοφονήθηκαν, οι περισσότεροι έχοντας δεχτεί πυροβολισμούς πισώπλατα. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν 8 γυναίκες και 10 παιδιά.

Μετά από αυτό το περιστατικό οι αρχές σκλήρυναν περισσότερο τη στάση τους θέτοντας εκτός νόμου σχεδόν όλες τις πολιτικές οργανώσεις των μαύρων της Νότιας Αφρικής. Γίνεται φανερό ότι η βία που ασκούσε το καθεστώς του απαρτχάιντ οφειλόταν στην έλλειψη ιδεολογικού υπόβαθρου που να δικαιολογούσε με λογικά επιχειρήματα την πρακτική του διαχωρισμού. Ουσιαστικά οι λευκοί κρατούσαν παράνομα την εξουσία και αυτό δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί κάτω από οποιοδήποτε καθεστώς πέραν του αυταρχικού.

Ο Γιώργος Αυγερόπουλος με τον ΕΞΑΝΤΑ γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για τη Νότια Αφρική. Από την ταινιοθήκη της ΕΡΤ:

https://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=36647&autostart=0

Ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για την εξέγερση του Σοβέτο από τους Jahbril Everett και David Arnold.