Ακτιβισμός στη Νότια Αφρική

Αν κάποιος είχε γεννηθεί μαύρος στη Νότια Αφρική, δεν είχε πολλές ελπίδες για το μέλλον του. Οι απαγορεύσεις, η φτώχεια και η καταπίεση οδηγούσε τους περισσότερους μη λευκούς ανθρώπους στο περιθώριο. Το βάρος της εκπροσώπησης των μαύρων της χώρας όπως και των υπολοίπων ομάδων που βρίσκονταν υπό μόνιμο καθεστώς διακρίσεων, σήκωνε το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και ο εμβληματικός φυλακισμένος ηγέτης του, ο Νέλσον Μαντέλα. Κάτω από συνεχείς διώξεις οι μαύροι ακτιβιστές, αδιαφορώντας για τις φυλακίσεις, τους ξυλοδαρμούς και τις δολοφονίες, αγωνίζονταν για τα πολιτικά δικαιώματα και την ισότητα όλων των κατοίκων της Νότιας Αφρικής.

Στήβ Μπίκο (Steve Biko). Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Steve_Biko

Στήβ Μπίκο (Steve Biko). Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Steve_Biko

Στιβ Μπίκο

Έχοντας ως σύνθημά του το: “Black is beauty”, ενθάρρυνε τους μαύρους της χώρας του να είναι υπερήφανοι για το χρώμα του δέρματός τους και να αγωνίζονται για την ελευθερία τους. Η χειραφέτηση των ανθρώπων περνούσε μέσα από τη συνειδητοποίηση της καταπίεσής τους και της διαφορετικής αντιμετώπισης που τύγχαναν. Ο Μπίκο κυνηγήθηκε από τις διωκτικές αρχές και του επιβλήθηκε η ποινή της «απαγόρευσης». Αυτό σήμαινε ότι δεν μπορούσε να μιλά σε πάνω από ένα άτομο ή να εκφράζεται δημόσια, να γράφει ή να έρχεται σε επαφή με εκπροσώπους του τύπου. Οποιοδήποτε γραπτό του ή ομιλία του απαγορευόταν να δημοσιοποιείται. Στις 18 Αυγούστου του 1977 ο Στιβ Μπίκο συνελήφθη στο Πορτ Ελίζαμπεθ. Επί 22 ώρες στο περιβόητο δωμάτιο 619, υπέστη ανηλεή βασανισμό και ξυλοδαρμό. Ένα σφοδρό χτύπημα στο κεφάλι τον οδήγησε σε κώμα. Κυριολεκτικά γυμνός, στο πορτμπαγκάζ ενός αυτοκινήτου, οδηγήθηκε 1.100 χιλιόμετρα μακριά, στις φυλακές της Πρετόρια που διέθεταν και νοσοκομειακές κλίνες. Όταν έφτασε ήταν νεκρός. Η μορφή του και ο αγώνας του απετέλεσαν έμπνευση στις νεότερες γενιές των καταπιεσμένων μαύρων.

Ο τραγουδιστής των Genesis, Πίτερ Γκάμπριελ (Peter Gabriel), γνωστός ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έγραψε το 1980 το τραγούδι “Biko”, που έγινε ύμνος στα χείλη χιλιάδων ανθρώπων.

Εδώ, από τη συναυλία της Διεθνούς Αμνηστίας το 1986.

Η ζωή και ο θάνατος του Στίβεν Μπίκο σε ντοκιμαντέρ:

Επίσκοπος Ντέσμοντ Τούτου (Desmond Tutu)

Έχοντας ως κύριο άξονα του κηρύγματός του την πολιτική της μη βίας και της δημιουργίας μιας κοινωνίας χωρίς φυλετικές διαφορές, ο επίσκοπος Ντέσμουντ Τούτου έγινε γνωστός πέρα από τα σύνορα της χώρας του στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ. Λόγω της θρησκευτικής του ιδιότητας ήταν πιο εύκολο για τον ίδιο να μεταφέρει τα μηνύματα της απελευθέρωσης και της κοινωνικής ισότητας, ειδικά από τη στιγμή που άρχισε ν’ ανεβαίνει στην ιεραρχία της εκκλησίας της Νότιας Αφρικής. Η βράβευσή του το 1984 με το Νόμπελ Ειρήνης θα μετατρέψει το ζήτημα του Απαρτχάιντ σ’ ένα διεθνές πρόβλημα που έχρηζε λύσης. Η ανάμειξη της διεθνούς κοινότητας έπρεπε να γίνει πιο ουσιαστική ώστε να λήξει το απαράδεκτο καθεστώς και να αποκτήσουν πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα τα εκατομμύρια των μαύρων κατοίκων.

Η βράβευση του επισκόπου Τούτου είχε άμεση σχέση με την αξιοπρέπεια, την αδελφοσύνη των ανθρώπων ανεξαρτήτου χρώματος και την ουσία της ίδιας της δημοκρατίας, της δυνατότητας δηλαδή όλων των ανθρώπων να μπορούν να εκφράζονται και να λειτουργούν σε καθεστώς ελευθερίας. Η παρουσία του στο κίνημα κατά του απαρτχάιντ κατάφερε να διασπάσει τον σκληρό φλοιό των λευκών κατοίκων της χώρας και να αυξήσει τις συμπάθειες στους κύκλους των θρησκευόμενων πολιτών.

Ο αρχιεπίσκοπος Ντέσμουντ Τούτου τρέχει σε παραλία που επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο σε λευκούς κοντά στο Κέιπ Τάουν. Πηγή: https://www.citylab.com/politics/2013/12/life-apartheid-era-south-africa/7821/

Ο αρχιεπίσκοπος Ντέσμουντ Τούτου τρέχει σε παραλία που επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο σε λευκούς κοντά στο Κέιπ Τάουν. Πηγή: https://www.citylab.com/politics/2013/12/life-apartheid-era-south-africa/7821/

Ντένις Γκόλντμπεργκ (Denis Goldberg)

Ο Ντένις Γκόλντμπεργκ είχε όλα τα εχέγγυα για να επιτύχει στη Νότια Αφρική. Γεννημένος το 1933 στο Κέιπ Τάουν ήταν λευκός και είχε σπουδάσει ως πολιτικός μηχανικός. Το πρόβλημα όμως είναι ότι ο Γκόλντμπεργκ ήταν κομμουνιστής, υπέρμαχος των ατομικών ελευθεριών και πίστευε στο δίκαιο αγώνα των μαύρων για ισότητα και κοινωνικά δικαιώματα. Η ανταμοιβή του από το καθεστώς του απαρτχάιντ για την πολιτική του δράση ήταν η καταδίκη του σε 4 φορές ισόβια κάθειρξη. Ο Γκόλντμπεργκ κάθισε στο εδώλιο μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα και 6 ακόμη συντρόφους του στη μεγάλη δίκη των 8 της Ριβόνια.  Ήταν ο μοναδικός λευκός.

Οι 8 της δίκης στη Ριβόνια. Κάτω δεξιά ο Ντένις Γκόλντμπεργκ, ο μοναδικός λευκός αγωνιστής του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου. Πηγή: https://aneyeonafrica.blogspot.gr/2013/12/normal-0-false-false-false-en-us-x-none.html

Οι 8 της δίκης στη Ριβόνια. Κάτω δεξιά ο Ντένις Γκόλντμπεργκ, ο μοναδικός λευκός αγωνιστής του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου. Πηγή: https://aneyeonafrica.blogspot.gr/2013/12/normal-0-false-false-false-en-us-x-none.html

Ο Γκόλντμπεργκ θα βρεθεί στη φυλακή με τους συντρόφους του κάτω από σκληρές συνθήκες και ιδιότυπη απομόνωση. Θα περάσουν 4 χρόνια για να επιτρέψουν στη γυναίκα του να τον επισκεφτεί και μετά άλλα 4 για την επόμενη επίσκεψη. Ύστερα τίποτε για 14 χρόνια μέχρι την αποφυλάκισή του. Τα παιδιά του ήταν οκτώ και έξι χρόνων όταν φυλακίστηκε, και τα είδε πάλι στη Βρετανία, όπου κατέφυγε το 1985.

Όπως ο Γκόλντμπεργκ ανέφερε, οι δεσμοφύλακες του ήταν όλοι λευκοί. Δεν τους άρεσε ο Μαντέλα αλλά τον σέβονταν επειδή αγωνιζόταν για το λαό του. Για τον ίδιο τον Γκόλντμπεργκ όμως δεν είχαν τίποτα άλλα από μίσος, πολύ απλά επειδή ήταν λευκός και θεωρούσαν ότι τους είχε προδώσει.

Ο ακτιβισμός και η συμπαράταξη στον αγώνα των μαύρων, των μιγάδων και όλων όσων υπέφεραν από το απαρτχάιντ δεν ήταν ένας εύκολος δρόμος για όσους ήταν λευκοί. Οι περισσότεροι ήταν πολιτικοποιημένοι και η πολιτική προσέγγισή τους διαπίστωνε την ταξική διάσταση του προβλήματος στη χώρα. Όσο οι μαύροι και οι υπόλοιπες μη λευκές κοινότητες ήταν καταπιεσμένες δεν θα υπήρχαν προβλήματα στην κοινωνική διαστρωμάτωση στη Νότια Αφρική. Οι λευκοί θα ήταν τα αφεντικά και οι υπόλοιποι πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Αρκετοί νοτιοαφρικανοί λευκοί με δημοκρατικές ιδέες και φιλειρηνικά αισθήματα θα κινητοποιηθούν στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ και θα βιώσουν το κατασταλτικό πρόσωπο του καθεστώτος.

Αν και Εβραίος, ο Γκόλντμπεργκ δεν πρόδωσε ποτέ τις πολιτικές του ιδέες και καταδίκασε το κράτος του Ισραήλ για τη βοήθεια που προσέφερε στο καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Η υποστήριξή του στον αγώνα των Παλαιστινίων και κατά των διακρίσεων εις βάρος τους είναι πάντα σταθερή.

Ρουθ Φερστ (Ruth First)   

Η Ρουθ Φερστ υπήρξε μία από τις πλέον σημαντικές πολιτικές φιγούρες στον αγώνα εναντίον του απαρτχάιντ. Προερχόμενη από πολιτικοποιημένη οικογένεια Εβραίων μεταναστών από τη Λιθουανία, ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα υπέρ των δικαιωμάτων των μαύρων της Νότιας Αφρικής. Ήταν η πρώτη λευκή γυναίκα που φυλακίστηκε το 1963 από το καθεστώς για τον πολιτικό της ακτιβισμό. Παρέμεινε 117 μέρες στη φυλακή χωρίς απαγγελία κατηγοριών σε καθεστώς πλήρους απομόνωσης και συνεχών ανακρίσεων και απειλών.

Η Φερστ μαζί με το σύζυγό της Τζόε Σλόβο προσέφεραν πέρα από τη δράση τους στον αγώνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το θεωρητικό υπόβαθρο που ήταν απαραίτητο στο Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) για να δημιουργήσει μια ατζέντα που έθετε τα ζητήματα των μαύρων κατοίκων στο πλαίσιο των ευρύτερων πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων της Αφρικής και της οικονομικής εκμετάλλευσής της ηπείρου από τη λευκή άρχουσα τάξη και τις αποικιοκρατικές – πολυεθνικές εταιρείες. Ο Σλόβο ήταν σύντροφος του Νέλσον Μαντέλα και συνοδοιπόρος στην απόφαση του ANC να δημιουργήσει ένοπλο τμήμα στην προσπάθεια αντίδρασης στη δολοφονική δράση του νοτιοαφρικανικού καθεστώτος.

Η Ρουθ Φερστ με τον άντρα της Τζόε Σλόβο και τα παιδιά τους. Πηγή: https://kpkollenborn.blogspot.gr/2014/07/on-afternoon-of-august-17-1982-ruth.html

Η Ρουθ Φερστ με τον άντρα της Τζόε Σλόβο και τα παιδιά τους. Πηγή: https://kpkollenborn.blogspot.gr/2014/07/on-afternoon-of-august-17-1982-ruth.html

Το 1964 η Φερστ θα εκδιωχτεί από τη χώρα και θα συνεχίσει την αντικαθεστωτική δράση στη Βρετανία και στη συνέχεια στη Μοζαμβίκη, όπου εργαζόταν ως πανεπιστημιακός. Το 1982 θα δολοφονηθεί με παγιδευμένη επιστολή-βόμβα που στάλθηκε γι’ αυτήν στο Πανεπιστήμιο από τη νοτιοαφρικανική αστυνομία.

Όλο το προσωπικό αρχείο της Ρουθ Φερστ είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο και αποτελεί ένα ντοκουμέντο για την πολιτική δράση εναντίον του απαρτχάιντ: https://www.ruthfirstpapers.org.uk/

Το 1988 θα γυριστεί η ταινία Ένας κόσμος χωριστά (A World Apart), το σενάριο της οποίας είναι εν μέρει βασισμένο στο βιβλίο της Φερστ “117 days”, για τις εμπειρίες της από τις φυλακές της Νότιας Αφρικής. Το να είσαι λευκός, πολιτικοποιημένος και με οικογένεια ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη προσπάθεια, αφού αποτελούσες μια μικρή μειονότητα μέσα στον ίδιο σου τον κύκλο, αυτό των αστών λευκών που είχαν άνετη ζωή συγκριτικά με τους μαύρους συμπατριώτες τους. Η Φερστ και ο Σλόβο διάλεξαν το δύσκολο δρόμο της αντίστασης, πιστοί στις ιδέες τους και το όραμα για ένα πιο δίκαιο κόσμο. Η δολοφονία της Φερστ φανέρωσε το κτηνώδες πρόσωπο του απαρτχάιντ που μετερχόταν οποιουδήποτε τρόπου, για να κρατηθεί στην εξουσία και να εξουδετερώσει τους αντιπάλους του.

Η τελευταία σκηνή της ταινίας Ένας κόσμος χωριστά,  είναι συγκλονιστική.