Η γενοκτονία στη Ρουάντα

Ρουάντα, η χώρα με τους χίλιους λόφους.  Πηγή: https://wfwnotesfromthefield.wordpress.com/category/rwanda/

Ρουάντα, η χώρα με τους χίλιους λόφους.
Πηγή: https://wfwnotesfromthefield.wordpress.com/category/rwanda/

Η πολύχρονη αποικιακή παρουσία στην Αφρική και η ανάγκη μεγιστοποίησης των ωφελειών από την ανάπτυξη των νέων δομών εκμετάλλευσης διαμόρφωσε σε πολλές περιπτώσεις τις σχέσεις με τους ντόπιους πληθυσμούς. Πέρα από το βίαιο εξαναγκασμό για την εκτέλεση διαφόρων εργασιών και τη σκληρή αντιμετώπιση οποιασδήποτε άρνησης, διάφοροι σωτήρες, ιεραπόστολοι και δάσκαλοι ανέλαβαν να εκπολιτίσουν τους αγρίους.

Στην αποικιακή λογική και την ανάπτυξη των σχεδίων για τη σωστή εκμετάλλευση ενός ζωτικού χώρου στην Αφρική ήταν και η συνεργασία με τοπικές ομάδες του πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο η αποικιακή συμπεριφορά ανάμεσα στα άλλα προέβλεπε και την εύρεση ή την υποδαύλιση παλαιών διαφορών ανάμεσα στις ντόπιες φυλές ώστε οι άποικοι να παρουσιάζονται μονίμως ως οι εγγυητές της τάξης και ασφάλειας των περιοχών, αφού οι ιθαγενείς ήταν πολύ άγριοι για να το κάνουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις η επιλογή συνεργατών από μία κυρίως πληθυσμιακή ομάδα βοηθούσε στην καλλιέργεια του μίσους και της εχθρότητας ανάμεσα στους ντόπιους κάτι που ήταν η κύρια επιδίωξη των λευκών επικυρίαρχων. Όσο οι ιθαγενείς ήταν χωρισμένοι ήταν και ακίνδυνοι.

Δημιουργώντας τα φυλετικά πρότυπα. Πηγή: https://www.nshimye.com/photos.htm

Δημιουργώντας τα φυλετικά πρότυπα. Πηγή: https://www.nshimye.com/photos.htm

Η Ρουάντα, η χώρα των χιλίων λόφων, που μνημονεύεται για την πλούσια βλάστηση και την εύφορη γη της, ήταν ένας τόπος που ο πληθυσμός είχε κοινές πολιτισμικές καταβολές και έθιμα, ίδιες θρησκευτικές δοξασίες και μιλούσε κοινή γλώσσα. Τον 19ο αιώνα όταν πλέον η κοινωνική δομή άρχισε να παίρνει πιο ξεκάθαρη μορφή, οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν αγρότες-καλλιεργητές και ορισμένοι, σαφώς λιγότεροι,  είχαν στην κατοχή τους ζώα, στοιχείο που εκείνα τα χρόνια αποτελούσε κριτήριο ανωτερότητας και πλούτου. Αυτή η κοινωνική ιεράρχηση απέκτησε πιο σταθερά χαρακτηριστικά με τέτοιο τρόπο ώστε η λέξη «Τούτσι», να σημαίνει αυτούς που βρίσκονταν στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, την ελίτ κατά κάποιο τρόπο της χώρας και «Χούτου», τους υπόλοιπους, τους υφιστάμενους της κοινωνικής πραγματικότητας που αποτελούσαν και την πλειοψηφία. Φυσικά τα όρια ήταν εύκαμπτα και οι αλλαγές συχνές.  Οι Χούτου, αν και λιγότερο σημαντικοί από πλευράς πλούτου, αποτελούσαν μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων οι οποίοι συνήθως καλούνταν να πολεμήσουν εναντίον των γειτονικών πληθυσμών.  Η δύναμη των όπλων ως μέσο επίλυσης διαφορών ισχυροποιούσε και το κοινωνικό τους στάτους.

Η έλευση των αποίκων, πρώτα των Γερμανών και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο των Βέλγων, παγίωσε τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις δίνοντάς τους όμως καθαρά φυλετική χροιά, σύμφωνη με τις ρατσιστικών αντιλήψεις που κυριαρχούσαν στην Ευρώπη στις αρχές του 20ού αιώνα. Πλέον οι Τούτσι και οι Χούτου αποτελούσαν διακριτές φυλές με ξεχωριστή προέλευση. Οι διαφορές ενισχύθηκαν  περαιτέρω με τον νέο αποικιακό τρόπο διοίκησης που έδινε περισσότερα δικαιώματα στους Τούτσι και λιγότερα στους Χούτου. Η κοινωνική αυτή ιεράρχηση,  σύμφωνα με τα φυλετικά πρότυπα των Ευρωπαίων ήταν απολύτως ορθή. Όπως οι Ευρωπαίοι ήταν πάνω από τους Αφρικανούς, έτσι και οι Τούτσι ήταν πάνω από τους Χούτου.

Το φυλετικό διαιρετικό σχήμα γνώρισε διαφοροποιήσεις στο μέλλον ανάλογα με τους σχεδιασμούς των αποίκων.  Στο ίδιο πλαίσιο αντιλήψεων και για να μην έχουν οι άποικοι προβλήματα στο να ξεχωρίζουν ποιος είναι ποιος, όλοι οι κάτοικοι της Ρουάντα απέκτησαν ταυτότητες που επάνω τους αναγραφόταν η φυλετική ιδιότητα του κατόχου. Κάπως έτσι επισημοποιήθηκε και η μελλοντική ολίσθηση της χώρας στον όλεθρο. Όταν το 1962 η Ρουάντα απέκτησε την ανεξαρτησία της, ξεκίνησε και μια μακροχρόνια διαμάχη για τη νομή της εξουσίας. Η κορύφωση του δράματος ήρθε το 1994 και η Ρουάντα έγινε η μήτρα του απόλυτου τρόμου. Βάσει οργανωμένου σχεδίου, εξτρεμιστικές ομάδες πολιτοφυλάκων Χούτου άρχισαν μπαράζ επιθέσεων εναντίον των Τούτσι όπως και μετριοπαθών Χούτου. Μέσα σε 100 περίπου ημέρες σχεδόν 800 χιλιάδες άνθρωποι σφαγιάστηκαν, το 20% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Η διεθνής κοινότητα αντί να παρέμβει απομακρύνθηκε από κάθε πιθανότητα επέμβασης αφήνοντας άπλετο χώρο για να ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μαζικό έγκλημα των τελευταίων δεκαετιών στην Αφρική.

“Cut the tall trees”, η φράση αυτή, δηλαδή «κόψτε τα ψηλά δέντρα», έδινε το σύνθημα για τον απόλυτο τρόμο. Με τις λέξεις «ψηλά δέντρα» νοούνταν οι θεωρούμενοι ψηλοί Τούτσι. Έτσι δίνονταν οι οδηγίες από το ραδιοφωνικό σταθμό Radio RTLMC (Radio Television Libre des Mille Collines) προς τις συμμορίες που δολοφονούσαν μαζικά μέλη της φυλής των Τούτσι και μετριοπαθείς Χούτου. Ήταν μια άμεση χρήση της τεχνολογίας των ΜΜΕ για την πραγματοποίηση μαζικών δολοφονιών και την καλλιέργεια του μίσους. Ο παροξυσμός έφτασε σε τέτοιο επίπεδο ώστε μέσα σε μικρές κοινότητες και χωριά, γείτονες δολοφονούσαν γείτονές τους. Οι γυναίκες και τα παιδιά αποτελούσαν κύριους στόχους, επειδή έτσι θεωρητικά θα σταματούσε και η συνέχεια της φυλής των Τούτσι.

Χαρακτηριστικό της απουσίας της διεθνούς κοινότητας και των διεθνών οργανισμών είναι πως γαλλικές και βελγικές δυνάμεις βρέθηκαν στη χώρα τις πρώτες μέρες μόνο για να διασώσουν τους υπηκόους τους αδιαφορώντας για τα εγκλήματα που διαπράττονταν. Η μικρή δύναμη του ΟΗΕ υπό τις διαταγές του Καναδού Νταλέρ (Romeo Dallaire) στάθηκε αδύνατο να εμποδίσει τις σφαγές. Τα μεγάλα κράτη κατηγορήθηκαν για αδιαφορία και εγκληματική ευθύνη για την εξάπλωση της αιματοχυσίας.

Ιστοσελίδα για τη γενοκτονία στη Ρουάντα

https://genocidearchiverwanda.org.rw/index.php/Welcome_to_Genocide_Archive_Rwanda

Ιστορίες της Ρουάντα: https://www.rwandanstories.org/

Η ιστοσελίδα του Νταλέρ στο διαδίκτυο: https://www.romeodallaire.com/

 

Ντοκιμαντέρ για τη γενοκτονία στη Ρουάντα:

Το διεθνές ποινικό δικαστήριο για τα εγκλήματα στη Ρουάντα:  https://www.unictr.org/