Η λογοτεχνία για τον Ναζισμό στη Γερμανία

Το τενεκεδένιο ταμπούρλο

Το τενεκεδένιο ταμπούρλο

Το τενεκεδένιο ταμπούρλο

Ο Όσκαρ Μάτσερατ, η κεντρική μορφή  του συγκλονιστικού μυθιστορήματος του Γκίντερ Γκρας, είναι ένας προκλητικός νάνος που συνήθως τσιρίζει και χτυπά μανιωδώς το τύμπανό του. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου ξεδιπλώνει μέσα από τα χτυπήματά του και το μακάβριο χιούμορ την ιστορία μιας χώρας, μιας ηπείρου και τις ευθύνες των ανθρώπων που σιωπούν και έτσι συναινούν στις θηριωδίες και τα εγκλήματα. Κατά κάποιο τρόπο το Τενεκεδένιο ταμπούρλο είναι ο ίδιος ο 20ος αιώνας, είναι η ίδια η Ευρώπη.

Ο μαγικός ρεαλισμός της γραφής του Γκρας οδηγεί τον Όσκαρ στο ψυχιατρείο. Εκεί με τη βοήθεια του αλληγορικού τύμπανου ανακαλεί στη μνήμη του όλη την ταραγμένη ζωή του, ζωή ουσιαστικά της ίδιας της Γερμανίας την εποχή πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Όσκαρ θλίβεται από τον παραλογισμό και την αθλιότητα του κόσμου και αυτό τρέφει την οργή του και την απέχθεια που εκφράζονται με ζωηρά χτυπήματα στο τύμπανο ή τσιρίδες που θρυμματίζουν τα τζάμια στα γύρω κτίρια. Ένας θόρυβος γνωστός από τη Νύχτα των Κρυστάλλων όπου οι Γερμανοί πολίτες έκαναν ότι δεν άκουγαν ή δεν έβλεπαν όταν η κτηνωδία απλωνόταν μπροστά της.

Οι γονείς του  Όσκαρ είναι μέρος του προβλήματος, οι ενήλικες είναι το ίδιο το πρόβλημα. Ο πατέρας του μια φορά κι έναν καιρό θα πάρει τον μικρό νάνο από το χέρι και θα τον κατεβάσει στο  κέντρο της πόλης επειδή κάτι συμβαίνει. Είναι η συναγωγή που καίγεται. Ο μπαμπάς του θα πλησιάσει την τεράστια πυρά για να ζεστάνει τα χέρια του και τα αισθήματά του. Η μαμά του δεν παραλείπει κάθε Σάββατο να εξομολογείται για να μπορεί να εξαγνίζει την ψυχή της και να κλείνει τα μάτια στα υπόλοιπα. Η θρησκεία μπορεί να ξεπλύνει τα πάντα. Ο Όσκαρ αποφασίζει να διακόψει την ανάπτυξή του όταν είναι 3 χρονών, πολύ πιθανά για να μην γίνει σαν τους μεγάλους, σαν μια αντίδραση στον ρου της Ιστορίας.

Ο Γκρας διαμορφώνει ένα προβληματικό χαρακτήρα, έναν αντιήρωα για να μπορέσει να μιλήσει για τις ραγδαίες αλλαγές της σύγχρονης εποχής, τη βιομηχανοποίηση και τον ολοκληρωτισμό που εκφράζει ο ναζισμός. Η φωνή του Όσκαρ είναι το τύμπανό του, η κραυγή του είναι η οδύνη του και η απέχθεια γι αυτό που διαμορφώνεται.

Τελικά τι είναι αυτό το περίφημο ταμπούρλο του Γκρας; Για άλλους το ταμπούρλο αυτό είναι το τύμπανο του πολέμου και του ολέθρου που σκόρπισε η ναζιστική Γερμανία σε όλη την Ευρώπη. Είναι ο θόρυβος των Στούκας που έκαναν κάθετες εφορμήσεις με τις σειρήνες τους, ο ήχος των όπλων στη σφαγή του Μπάμπι Γιάρ, ο θόρυβος των ερπυστριών των τανκς, οι κραυγές αγωνίας των εβραίων που πέθαιναν στους θαλάμους αερίων.

Για κάποιους άλλους το ταμπούρλο του νάνου είναι αυτό της ενοχής. Είναι ο θόρυβος που κάνουν οι ένοχοι στην προσπάθεια να κρυφτούν, οι θύτες που προσπαθούν να μετατραπούν σε θύματα, είναι οι τύψεις που συνέχεια ουρλιάζουν σε αυτιά που θέλουν να μείνουν κλειστά και σε κεφάλια που θέλουν να ξεχάσουν. Το τενεκεδένιο ταμπούρλο θέλει να φανερώσει την κρυμμένη ευθύνη της Γερμανίας, να φωνάξει την ενοχή που σιωπά, να στηλιτεύσει τη μικροαστική ηθική που συνεπαρμένη από το χιμαιρικό παραλήρημα του Χίτλερ τον ακολούθησε στην εξάπλωση της φρίκης. Ουσιαστικά το ταμπούρλο του Γκίντερ Γκρας κάνει θόρυβο για να διακόψει τη διαδικασίας της λήθης, προκρίνοντας ως λύση για το ναζιστικό όνειδος στη Γερμανία τη μνήμη και την αυτογνωσία. Ο νάνος ήρωας εκφράζει τις τύψεις και τις ενοχές ενός ολόκληρου λαού. Μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλές  χώρες, σε όλον τον κόσμο.

Το ταμπούρλο ξεσκεπάζει την υποκρισία της σιωπής και θέτει τους ανθρώπους προ των ευθυνών τους.

Το βιβλίο κλείνει με τους παρακάτω στίχους:

Μαύρη η Μάγισσα πίσω από την πλάτη μου τότε,

Μαύρη και τώρα από μπροστά με σιμώνει.

Μαύρη-μανδύα και λόγια γύρισε.

Μαύρη με μαύρο χρήμα πληρώνει.

Μα τα παιδιά σαν τραγουδούν, δεν τραγουδούνε πια:

Μάγισσα, Μάγισσα μαύρη, είσαι εδώ; Ναι-Ναι-Ναι!