Από τη σύλληψη της ιδέας στην εφαρμογή

Απέλαση Γερμανών Εβραίων στη Ρίγα.  Περιμένουν το τρένο για τη Ρίγα. Από τις 12 έως τις 13 Δεκέμβριου 1941, έγινε η πρώτη μεταφορά Εβραίων από την πρωσική επαρχία της Βεστφαλίας προς τη Ρίγα. Πριν από την αναχώρησή τους, οι Εβραίοι συγκεντρώθηκαν στο Μπίλεφελντ της Γερμανίας, 13 Δεκέμβρη 1941. Yad Vashem

Απέλαση Γερμανών Εβραίων στη Ρίγα.
Περιμένουν το τρένο για τη Ρίγα. Από τις 12 έως τις 13 Δεκέμβριου 1941, έγινε η πρώτη μεταφορά Εβραίων από την πρωσική επαρχία της Βεστφαλίας προς τη Ρίγα. Πριν από την αναχώρησή τους, οι Εβραίοι συγκεντρώθηκαν στο Μπίλεφελντ της Γερμανίας, 13 Δεκέμβρη 1941.
Yad Vashem
Πηγή: https://www.ushmm.org/propaganda/archive/deportation-jews-riga/

Η αρχική απόφαση του Χίτλερ να επιτρέψει εκτοπισμούς Εβραίων από το Γ΄ Ράιχ μετά το τέλος του πολέμου, φαίνεται ότι άλλαξε από τα μέσα Σεπτεμβρίου και ως το τέλος Οκτωβρίου 1941. Η ρατσιστική ναζιστική πολιτική ριζοσπαστικοποιήθηκε μετά τις πρώτες στρατιωτικές επιτυχίες στη Σοβιετική Ένωση, τον πόλεμο «καταστροφής» εναντίον του εβραϊκού μπολσεβικισμού και την επικείμενη προοπτική μιας Ευρώπης υπό ναζιστική κυριαρχία, καθώς μετά την Πολωνία, η Σκανδιναβία, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, τα Βαλκάνια υπέκυπταν στο γερμανικό έλεγχο.

Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Μπράουνινγκ (Browning), ο «ζωτικός χώρος» και η «τελική λύση», οι δύο έμμονες ιδέες-σχέδια του Χίτλερ αναπτύχθηκαν στην πιο ακραία τους μορφή μέσα σε ένα κλίμα νίκης και ευκαιριών (μέχρι το φθινόπωρο του 1941), αλλά τελικά εφαρμόστηκαν πεισματικά, όταν είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για το γερμανικό στρατό και τους ναζί επικεφαλής (ακόμη και αν δεν το συνειδητοποιούσαν τότε), για να οδηγήσουν στην ολοκληρωτική καταστροφή των Εβραίων της Ευρώπης αλλά και στην καταστροφή της Γερμανίας. Άλλωστε η ολοένα και μεγαλύτερη ανάπτυξη του «ζωτικού χώρου» στην πραγματικότητα διόγκωνε τον εβραϊκό πληθυσμό στη γερμανική σφαίρα επιρροής και άρα το αντίστοιχο «πρόβλημα». Η εξαφάνιση αναδυόταν ως η μόνη λύση.

Η ναζιστική μηχανή ανάμεσα στον Οκτώβριο 1941 και το Μάρτιο 1942 έσπευσε να κατασκευάσει τα «εργοστάσια θανάτου» και να στήσει και όλο τον διοικητικό και γραφειοκρατικό μηχανισμό, που ήταν απαραίτητος για το μεγάλο εγχείρημα.

Ο πρώτος στόχος ήταν η καθολική εκκένωση της γερμανικής επικράτειας από τους Εβραίους της και στη συνέχεια η εκκένωση της υπόλοιπης Ευρώπης. Οι εκτοπισμοί ξεκίνησαν από τον Οκτώβριο του 1941 και για το Γ΄ Ράιχ και ολοκληρώθηκαν μέχρι τον Φεβρουάριο 1942. Βιέννη, Βερολίνο, Πράγα, Αμβούργο, Ντίσελντορφ, Κολονία, Φρανκφούρτη και πολλές ακόμη πόλεις… Καθώς τα στρατόπεδα δεν ήταν έτοιμα, οι χιλιάδες φυλετικοί απόλιδες μεταφέρθηκαν αρχικά προς τα ανατολικά, στο γκέτο του Λοτζ (Lotz), στη Ρίγα, στο Μινσκ. Από το γκέτο του Λοτζ, στις 16 Ιανουαρίου 1942, τέσσερις ημέρες πριν από τη σύσκεψη στο Βανζέε, θα γίνουν οι μεταφορές προς το στρατόπεδο θανάτου το Χέλμνο (Chelmno) που ήταν πια έτοιμο… Θα ακολουθήσουν το Μπελζέκ (Belzec), το Μπιρκενάου (Birkenau), το Σέμλιν (Semlin) στην περιοχή της Κροατίας, ορατό από τα υψώματα του Βελιγραδίου.

Οι αριθμοί του Ολοκαυτώματος.  401Projects.com Πηγή: https://www.pinterest.com/pbmurf/holocaust/

Οι αριθμοί του Ολοκαυτώματος. 401Projects.com
Πηγή: https://www.pinterest.com/pbmurf/holocaust/

Σε αυτήν την πρώτη φάση δοκιμάστηκαν και «βελτιώθηκαν» οι τεχνικές αφανισμού με αέρια ώστε να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικές (βλ. περισσότερα στην ενότητα για τα στρατόπεδα) ενώ χρησιμοποιήθηκαν για την οργάνωση και τη στελέχωση των στρατοπέδων όλοι εκείνοι οι επιτελείς που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στα προγράμματα ευθανασίας στη Γερμανία της δεκαετίας του 1930.

Η γερμανική κοινωνία, οι «καθημερινοί άνθρωποι» της Βέρμαχτ ακολούθησαν τη δική τους διαδρομή στο πέρασμα από την απλή αδιαφορία απέναντι στην κακοποίηση των Εβραίων συμπολιτών τους το 1938 στην αναζήτηση δραστικών μέτρων για την εξαφάνισή τους. Η εμπειρία της Πολωνίας, η άσκηση συμπεριφορών της ανώτερης φυλής προς κατώτερους εκεί (Σλάβους και Εβραίους), η επαφή με τους πολύ διαφορετικούς –από τους Γερμανοεβραίους- ανατολικούς Εβραίους (Ostjuden) και τελικά ο «πόλεμος καταστροφής» εναντίον των Μπολσεβίκων φαίνεται να οδήγησε στην απόλυτη αποανθρωποποίηση του «άλλου» και στην οικειοποίηση της ιδέας εξαφάνισής του. Ανάλογες αλλά και αντίθετες διαδρομές θα ακολουθήσουν οι πολίτες στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Οι εκτοπισμοί και οι μεταφορές στα στρατόπεδα του θανάτου θα συνεχιστούν μέχρι και την τελευταία στιγμή του πολέμου. Από τα 11 εκ. Εβραίων της Ευρώπης, τα 6 εκ. θα χαθούν μόνο για το γεγονός ότι ήταν Εβραίοι…