Ολοκαύτωμα, Shoah (Σοά), γενοκτονία. Οι όροι και η σημασία τους

Πηγή: https://www.museumoftolerance.com/site/c.tmL6KfNVLtH/b.5767455/apps/s/search.asp

Πηγή: https://www.museumoftolerance.com/site/c.tmL6KfNVLtH/b.5767455/apps/s/search.asp

Η μεταπολεμική Ευρώπη του ψυχροπολεμικού κόσμου δυσκολεύτηκε να μιλήσει για αυτό που είχε συμβεί, δυσκολεύτηκε να βρει έναν όρο στην ιστοριογραφία αλλά και στο δημόσιο λόγο, κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, που να εκφράζει αυτό που είχε συμβεί.

Ο όρος Holocaust-Ολοκαύτωμα (θυσία διά του πυρός στην Παλαιά διαθήκη) χρησιμοποιήθηκε κυρίως από την αμερικάνικη βιβλιογραφία στη δεκαετία του ’80, για να εκφράσει ένα μοναδικό ιστορικό γεγονός για το οποίο τότε μόνο είχε αρχίσει να σπάει η σιωπή. Επεκτάθηκε και καθιερώθηκε λόγω του αμερικανικού ομώνυμου τηλεοπτικού σίριαλ του 1979.

Σήμερα χρησιμοποιείται ευρύτατα και από θεσμικούς φορείς (επιστημονικά ιδρύματα, ερευνητικά προγράμματα, πανεπιστήμια σε Ευρώπη και Αμερική) και είναι ο πλέον καθιερωμένος όρος.

Στη γαλλόφωνη βιβλιογραφία για δεκαετίες το έγκλημα περιγραφόταν ως το «ανείπωτο» (indicible) ή το «ακατανόμαστο» (innomable). Ο πλέον δόκιμος όρος σήμερα είναι ο “génocide”-γενοκτονία (ολοκληρωτική εξαφάνιση μιας εθνικής ή θρησκευτικής ομάδας, η οποία επιτυγχάνεται με την καταστροφή της ικανότητάς της να αναπαραχθεί βιολογικά και πολιτισμικά), που είναι και ο νομικός όρος και καθιερώθηκε μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ακριβώς για να περιγράψει το Ολοκαύτωμα.

 Επίσης, στη γαλλική αλλά και στην εβραϊκή βιβλιογραφία έχει χρησιμοποιηθεί ο όρος «Shoah» που σημαίνει «ολοσχερής καταστροφή». Έγινε ευρύτερα γνωστός στα μέσα της δεκαετίας του 1980 με το ντοκιμαντέρ «Shoah» του Λανζμάν (1984) και την προσέγγισή του «από τα κάτω», όπου οι επίσημες διοικητικές, στρατιωτικές, διπλωματικές πηγές συνδυάζονται με τη δράση των απλών ανθρώπων, την εθνοτική, ταξική και έμφυλη διάσταση τους.

Σήμερα, θεωρείται, ωστόσο, ότι με τον όρο Shoah το γεγονός περιχαρακώνεται στην εθνική συλλογική μνήμη της ισραηλινής κοινωνίας, ενώ η γενοκτονία έλαβε χώρα στην Ευρώπη και οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι εκείνες που πρέπει να την συμπεριλάβουν στην ιστορία τους.

Η χρήση όλων των παραπάνω όρων είναι δόκιμη, -με την ονομασία «Ολοκαύτωμα» να έχει κυριαρχήσει- τόσο επειδή εκφράζουν ο καθένας από μία πτυχή του θέματος, όσο και κυρίως για την ιστορικότητα του κάθε όρου, για το ότι μπορούν να αναδείξουν στοιχεία για την κοινωνία της εποχής, στην οποία δημιουργήθηκαν.