Το Φασιστικό Κόμμα της Ιταλίας

Η σύντομη κινηματική διαδρομή του φασισμού στην Ιταλία κορυφώθηκε με την περίφημη «Πορεία προς τη Ρώμη». Το ιστορικό αυτό γεγονός έλαβε μυθιστορηματικές διαστάσεις στην εποχή της παντοδυναμίας του φασισμού αλλά και στα μεταπολεμικά χρόνια σε μια προσπάθεια αποσιώπησης των ευθυνών  του συστήματος εξουσίας (βασιλικός οίκος – συντηρητικά κόμματα) που παρέδωσε τη διακυβέρνηση της Ιταλίας στον Μουσολίνι. Στην πραγματικότητα τα γεγονότα ήταν εντελώς διαφορετικά απ’ ό,τι συνήθως παρουσιάζεται.

Η δυναμική του Μουσολίνι δεν είχε ιδιαίτερη απήχηση αρχικά και στις εκλογές του 1919 απέτυχε παταγωδώς στους σκοπούς του. Η αναβάπτισή του ήρθε στην Κοιλάδα του Πάδου το 1920, όπου οι φασιστικές ομάδες σε αρμονική συνεργασία με μεγαλογαιοκτήμονες επιτέθηκαν στους σοσιαλιστές που κυριαρχούσαν, δολοφόνησαν εργάτες, κατέλαβαν δημόσια κτίρια και ουσιαστικά εγκαθίδρυσαν μια παράκεντρη εξουσία. Στην προσπάθειά τους αυτή είχαν τη βοήθεια του στρατού, ανθρώπων της αστυνομίας και παραγόντων της τοπικής διοίκησης.

 Η υποκατάσταση του κράτους από τους μελανοχίτωνες έφερε και την αύξηση της  επιρροής τους με τη βοήθεια και των αόριστων εξαγγελιών περί κοινωνικής αλλαγής με ανόρθωση του εθνικού μεγαλείου. Όσο ο καιρός περνούσε η ριζοσπαστική ρητορική ενάντια στους πυλώνες της ιταλικής εξουσίας αμβλυνόταν σε αναζήτηση νέων συμμαχιών. Έτσι και το Βατικανό, που ήταν παντοδύναμο λόγω της ισχύος της καθολικής πίστης στην Ιταλία θα μείνει αλώβητο και ο βασιλικός οίκος της Σαβοΐας θα μείνει ανεπηρέαστος. Στο τέλος οι θέσεις του Μουσολίνι θα συμπυκνωθούν στη φράση: «Το πρόγραμμά μας είναι απλό: θέλουμε να κυβερνήσουμε την Ιταλία».

Η πορεία των μελανοχιτώνων προς τη Ρώμη.  Φωτογραφία: https://it.wikipedia.org/wiki/Marcia_su_Roma#/media/File:March_on_Rome.jpg

Η πορεία των μελανοχιτώνων προς τη Ρώμη.
Φωτογραφία: https://it.wikipedia.org/wiki/Marcia_su_Roma#/media/File:March_on_Rome.jpg

Η ευκαιρία για την ανάρρηση στην εξουσία θα δοθεί με την «Πορεία προς τη Ρώμη», μια επιτηδευμένη προσπάθεια του Μουσολίνι να εκμεταλλευτεί τη δύναμη ισχύος που είχε αποκτήσει το αμέσως προηγούμενο χρονικό διάστημα. Οι φασιστικές του ομάδες, οι μελανοχίτωνες squadristi, έσπερναν την τρομοκρατία στην ύπαιθρο της Ιταλίας καταλαμβάνοντας πόλεις και χωριά και ρημάζοντας τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί την κυβερνητική αδυναμία ο Μουσολίνι κάλεσε τους οπαδούς του σε πορεία προς τη Ρώμη. Τελικά ένα ετερόκλητο πλήθος από 9.000 μόλις φασίστες θα συγκεντρωθεί στις πύλες της Ρώμης το πρωί της 28ης Οκτωβρίου. Ούτε η δυναμική τους, ούτε ο αριθμός τους ήταν ικανά μέσα για  να απειλήσουν την καθεστηκυία τάξη. Όμως ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε προς έκπληξη των περισσοτέρων προσέφερε την Πρωθυπουργία στον Μουσολίνι. Ήταν η καταλυτική πράξη συναίνεσης των συντηρητικών κύκλων προς το φασιστικό κίνημα. Αργότερα ο Μουσολίνι και η φασιστική προπαγάνδα θα δουλέψουν σκληρά για να δημιουργήσουν τον μύθο της κατάληψης της εξουσίας με τη δύναμη της «Πορείας».

Το αληθινό πρόσωπο του Φασισμού

Παρά το γεγονός ότι ο Μουσολίνι κατείχε την εξουσία από το 1922, οι παραστρατιωτικές ομάδες των μελανοχιτώνων εξακολουθούσαν την τρομοκρατική τους δραστηριότητα. Αποκορύφωμα ήταν το 1924 η δολοφονία του Τζιάκομο Ματεότι, ηγέτη του ιταλικού σοσιαλιστικού κόμματος. Η κατακραυγή από τη δολοφονία αυτή θα μπορούσε να δώσει την αφορμή στο συντηρητικό κατεστημένο και τον βασιλιά να απομακρύνουν τους Φασίστες από την εξουσία, αλλά η ενδεχόμενη πρόκληση χάους και η πιθανότητα ανάδειξης ως κυρίαρχων των αριστερών κομμάτων, απομάκρυνε αυτή την πιθανότητα. Από το 1925 και μετά με μια σειρά νόμων για την Άμυνα του Κράτους εγκαθιδρύθηκε μονοκομματική φασιστική δικτατορία.

Ένας από τους αντιπάλους των φασιστών  θα είναι και ο Τζιοβάνι Αμέντολα (Giovanni Amendola), δημοσιογράφος και πολιτικός. Σε αυτόν οφείλεται ο όρος «ολοκληρωτισμός» που χρησιμοποίησε σε άρθρο του στην εφημερίδα Il Mondo (Ο Κόσμος) το 1923 σε μια προσπάθεια περιγραφής του καθεστώτος που επέβαλλαν οι φασίστες και ο Μουσολίνι. Ο Αμέντολα θα συνεχίσει να αποτελεί τον κύριο αντίπαλο των Ιταλών φασιστών σε μια προσπάθεια συνειδητοποίησης του κόσμου για τον επερχόμενο όλεθρο. Μια συμμορία φασιστών θα του επιτεθεί στο Μοντεκατίνι και ο Αμέντολα θα πεθάνει το 1926.

Μια φωνή αντίδρασης στη φασιστική αυθαιρεσία προερχόταν από κάπου που δεν αναμενόταν. Ο επίσκοπος Τζιοβάνι Μιντσόνι (Giovanni Mintzoni)  ήταν ένας γνήσιος εκπρόσωπος του καθολικισμού που πίστευε στη συνεργασία και στα κοινωνικά δικαιώματα. Σταθερός αντίπαλος του φασισμού, προώθησε την ιδέα των καθολικών προσκόπων, κάτι που τον έφερε αντιμέτωπο με την προσπάθεια του καθεστώτος να εδραιώσει τις φασιστικές νεολαίες για την άσκηση προπαγάνδας στις μικρές ηλικίες. Δολοφονήθηκε το 1923 από μια ομάδα μελανοχιτώνων που του διέλυσαν το κρανίο με ένα ρόπαλο.

Τζιάκομο Ματεότι. Φωτογραφία: https://www.britannica.com/EBchecked/topic/369651/Giacomo-Matteotti

Τζιάκομο Ματεότι. Φωτογραφία: https://www.britannica.com/EBchecked/topic/369651/Giacomo-Matteotti

Ντον Τζιοβάνι Μιντσόνι Φωτογραφία: https://it.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Minzoni

Ντον Τζιοβάνι Μιντσόνι Φωτογραφία: https://it.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Minzoni

Τζιοβάνι Αμέντολα. Φωτογραφία: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Giovanni_Amendola_1923.jpg

Τζιοβάνι Αμέντολα. Φωτογραφία: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Giovanni_Amendola_1923.jpg

 

Αποδομώντας τον φασισμό


Με διάφορους τρόπους οι Ιταλοί μετά τον πόλεμο προσπάθησαν να γελοιοποιήσουν τον φασισμό αναδεικνύοντας τις μεγάλες αντιφάσεις του και τα κούφια λόγια που κυριαρχούσαν την εποχή του «μεγαλείου» και του φασιστικού imperium.

«Η πορεία προς τη Ρώμη» είναι μια κωμωδία στην οποία πρωταγωνιστούν δύο ιερά τέρατα του νέου ιταλικού κινηματογράφου, οι Βιτόριο Γκάσμαν και Ούγκο Τονιάτσι. Η ταινία περιγράφει την ένταξη δύο αφελών νέων στο φασιστικό κίνημα και τη σταδιακή διάψευση κάθε μεγάλης υπόσχεσης που δίνονταν αφειδώς. Ο Μουσολίνι αντί για μεγάλος ηγέτης  αποδεικνύεται ένας τύραννος και μάλιστα μπούφος που έφερε την καταστροφή στη χώρα.

Μια σκηνή από την ταινία: